Jig Jiga (WJN)- Tan iyo markii uu isbadel maamul ka dhacay Deegaanka Soomaalida ee dalka Itoobiya, waxaa inbadan isbadel lagu sameeyay dhammaan maamullada gobollada iyo degmooyinka.
Isbadalkaasi ayaa sababay in shakhsiyaad cusub ay xilalka la wareegaan, halka kuwii hore oo intooda badan lagu eedeeyay in ay hayeen shaqooyin aysan xirfad u lahayn ay xafiisyada banneeyeen.
Xukuumadda uu hoggaamiyo Mustafe Muxumed Cumar ayaa isbadalladan ku tilmaantay dib u habayn laagu samaynayo shaqaala heer deegaan.
Mushaarka shaqaalaha cusub
Dadka xilalka loo magacaabay ayaa qaar kood ah shakhsiyaad ka shaqeynayay hay’addo caalami ah oo kumannaan doolar ku shaqeyn jiray basle haatan mushaarkoodu yahay 300 oo doolar.
Hase yeeshee wasiirka adeega shacabka iyo horumarinta cududda shaqaalaha, Xasan Aadan Xasan, oo u warramay BBC-da ayaa ku gacan seydhay shakiga ah in shakhsiyaadkani ku shaqeyn jiray lacagta badan balse haatan qaadanaya mushaarka yar ay dhici karto in ay lunsadaan hantida umadda, si ay u buuxiyaan baahidooda dhaqaale.
“Nin 5,000 oo doolar cunayay (qaadanayay) oo maanta u fadhiya mushaarkiisa 300 oo doolar ah, waxaan u maleynayaa, waxa uu u yimid ma ahan hanti raadis balse wuxuu u yimid in bulshadiisa uu u shaqeeyo oo dhibaatooyinkii iyo hagardaamadii ay ku jirtay uu ka saaro. In dareenkaasi uu ku jiro ayaan aaminsanahay,” ayuu yidhi Xasan Aadan Xasan.
“Maya, mushaar ma ahan waxa ay u yimaadeen, ee waa in deegaankooda iyo dalkooda iyo shacabkooda u shaqeeyaan. Mushaar haddii ay noqoto, mushaarka hadda la siinayo afar jibbaar iyo shan jibbaar ayay heli jireen, laakiin waxa ay u danqadeen in bulshadooda u shaqeeyaan, dalkoodana u shaqeeyaan.”
Inkastoo xukuumadda cusub ee dowlad deegaanku ay ku doodeyso in isbadalladani aysan dhibaato ku ahayn bulshada deegaanka, haddana waxaa jirta cabsi ay qabaan qaar badan oo ka mid ah shaqaalaha dowlad deegaanka, kuwaasi oo ka cabsanaya in shaqada laga eryo oo ay shaqo la’aan ku dhacdo.
Cabsida shaqaalaha dowladda
Xasan Aadan, wasiirka adeega shacabka iyo horumarinta cududda shaqaalaha ayaa ku doodaya in ayna jiri karin cabsidaasi maadaama buu yidhi aanay jirin cid ay si gooni ah u bartilmaameedsanayaan. Waxaa kale oo uu sheegay in shaqaale la eryay aysan jirin balse intooda badan ay shaqaalahaasi cabsadeen oo ay shaqooyinkooga isaga tageen.
“Shaqaalaha heer deegaan waxa weeyaan, nidaam baa lagu dhaqmaa. Nidaamka lagu dhaqmayana waa nidaamkii maamulka shaqaalaha. Nidaamka shaqaalaha marka aan ku dhaqanno, shaqaalaha xuquuq bey leeyihiin,” ayuu yidhi Xasan Aadan.
“Shaqaalihii heer gobol iyo heer deegmo wax eryay ma jiraan, iyaga ayaa dareen ay qabaan u cararay ee wax la eryay ma jiraan. Taa innaga ayaa u joogna, annaga ayaa la socon doonno oo dhibaatooyinka jira la xallin doono.”
Waxaa uu intaasi ku daray in maamulka dowlad deegaanku uu ka shaqeynayo sidii loo xaqiijin lahaa in shaqaalaha ka walwalsan mustaqbalka shaqadooda ay la xalliyaan dhibaatooyinkaasi.
“Shaqaalaha xaquuqdooda waa la ilaalinayaa, waxaana lagu ilaalinayaa nidaamka maamulka shaqaalaha oo kaliya. Xuquuqdooda maadaama aan u taagannahay, wax dhib ah oo ka imaanaya in aanu jirin baan aaminsannahay. In xafiis ahaan aan la xallin karno dhibkooda, in aan goobaha shaqada ku celin karno oo goobtii ay joogaanba aan geyn karno maanta,” ayuu yidhi Xasan.
WAJAALENEWS DESK
JIG JIGA OFFICE
WAJALENEWS@GMAIL.COM