“Muwaaddinku wuxu xaq distoori ah iyo mid diini ahba u leeyahay inu qayb ka noqdo go’aannada
siyaasadeed, maamul iyo dhaqaale ee saamaynta ku yeelanaya noloshiisa & fayoqabka degaanka uu ku
dhaqan yahay. Sidaa daraadeed waa inu helo xogaha la xidhiidha maamulka khayraadkiisa iyo
maaraynta caqabadaha hor taagan horumarkiisa dhaqan-dhaqaale”. Nidaamka hogaaminta suubban
ee dimuqraaddiga ah heer kasta ha ahaadee, waxa xuddun u ah hufnaanta shaqada, dhawrista
xuquuqaha madaniga ah, dhismaha kalsoonida bulshada iyo ogolaanshaha la xisaabtan dhab ah
oo dhinaca maamulka iyo xakamaynta maalliyadda khuseeya.
Haddaba aan kuu soo qaddimo in wadarta guud ee miisaniyadda D/hoose ee Gabiley afartii sano ee uu
xisbiga Kulmiye hayey mayalka hoggaaminta dalka oo dhan Sl/Sh. 47,611,108,000/= una dhiganta
xaddi ka badan USD7,106,730 (toddoba milyan oo dollar marka $1@6700Sl/SH). Haddaan gaar u
muujiyona wadarta miisaaniyadda ee labadii sano ee 2013 (13,827,419,000) iyo 2014
(17,789,076,000) ayaa waxay dhan tahay qaddar ah Sl/Sh 24,852,965,000 una dhiganta USD
4,976,509.00 Markan haddaan muujinno sida loo kala shaxaystay sida ka muuqata nuqullada afarta ah
ee miisaaniyadda, ku dhawaad USD 2,508,015.62 ama 34% ayaa loo adeegsaday wax lagu sheegay
fulinta hawlaha maamulka, taasina waxay caddayn buuxda u tahay arrinta ay mudnaanta koowaad loo
siiyey siyaasadda dawladda ee maamulka degmada Gabiley. Si Gaar ahna labadii sano ee ugu
dambeeyey waxa hawlaha noocan ah loo adeegsaday hanta gaadhaysa ilaa USD1, 739,785.28, (ku
dhawaad hal milyan iyo toddoba boqol oo Kun dollar) taasi oo 6 jeer ka badan qaddarka loo yaboohay
hawlaha xarumaha adeegyada bulshada afarta sano oo dhan.
Adkaynta nabadgalyada iyo hawl gallada ciidanka booliska ayaa iyana lagu macneeyey in lagu
maalgaliyey hanti lagu qiyaasay USD 659,800 ama 9% taas oo labadii sano ee u dambeeyey ay ku baxday
USD 415,015 oo ka mid ahi sida ka muuqata. Sida muuqatana 18.5% maalliyadda degmada oo ah
qiyaastii USD 1,345,757 ayaa ku baxday mushaharooyinka & gunnooyinka shaqaalaha halka lagu
muujiyey in hawlaha dhallinyarada ciyaaraha in loo qoondeeyey xaddi kooban oo lagu qiyaasay USD
116,330 ama 1.6% afartii sano. U fiirso adeegga waxbarashada heer kasta ha ahaatee waxa gaadhay sida
ay miisaaniyaddu ku doodayso qaddar ilaa USD 253,279 (3%) halka adeegga caafimaadkana loo lagu
bixiyey kaliya USD 51,600 (<1%).
Marka laga tago sidaan soo sheegnay in hanti ka badan USD 2,508,015 loo adeegsaday hawlo maamul
iyo siyaasadeed waxa iyaduna in loo magac bixiyo u baahan hanti kale oo ka badan USD1, 500,000 (hal
milyan iyo badh dollar). Dhismaha waddooyinka la sheegay in la dhisay ama la dayac tiray waxa ka mid
ah 4500m oo magaalada gudaheeda ah ayna ku baxday hanti dhan USD550, 000 taas oo meel ay ka
muuqato aan la arag.
Waxa jira dhismayaal dhammaad ku suntan isuguna jira dugsiyo, xafiisyo iyo xarumo boolis ayna ku
baxday ilaa USD650, 000. Dhismayaasha dugsiyada, xarumaha booliska, saribadaha iyo kawaannada
ayaa ah qaar aan waxba ka jirin, waxanad ka arkaysaa inay ugu yaraan laba miisaaniyadood ku wada
xardhan yihiin. Ogsoonow in kawaanka Gabiley ay UN-HABITAT sannadkii 2008 ballaadhin & casriyeyn ku
samaysay, dabadoodna aan daasad ranji ahdib loo marin. Sidoo kalena Saribadda dhexe ee magaalada
uu sannadkan horaantiisii casriyeeyey barnaamijka JPLG oo dhammaanba jidadka laamiyada magaalada
isagu hirgaliyey.
Sidoo kale gaadiidka cusub ee miisaaniyadda ku jira ayey qaarkood laba qoran yihiin qaarna aanay
jirinba. Tusaale ahaan hal cagaf oo sheewal ah ayaa labada sanoba ku jirta qiime ahaanna ku kacday in
ka badan USD110, 000 iyadoo waliba xaddiga dayactirka lagu isticmaalay six ad dhaaf ah loo
buunbuuniyey. Waxa kale oo xusid mudan in ay adag tahay qaabka loo bixiyo iyo hanaanka barnaamijka
loo yaqaan JPLG uu u caawiyo hannaanka shaqo ee D/hoose, gaar ahaan marka ay noqoto maamul
Page 2 of 2
daadajinta iyo kobcinta dhaqaalaha maxalliga ah. Hantida barnaamijkaasi ku kabay miisaaniyadda iyo
sida loo fuliyo fahamkeedaba waxan u dhaafayaa shacbiga degmada. Hubaal waxa ah in haddii ay
dawladdu in uun garawshiiyo ka bixiso musuqmaasuqan aan qarsoodiga lahayn, ama ay shacbiga ka
qanciso in sidan ay wax u dhaceen tahay nidaam sax ah oo waafaqsan siyaasaddeeda in ay reer
Gabileyna khasab ku tahay inay ogolaadaan sheegashadeeda horumarka ee jira.
Gabagabadii ummadda aan ilaa maanta xog ogaal u noqonin awooddooda dhaqaale ee maxalliga ah iyo
sida masuuliyiinta ay u igmadeen u maamuleen iyo waxay ka dheefsatay sidee bay ula xisaabtami karaan
dawlad khudbado ku doonaysa taageero siyaasadeed. Waxan ognahay in nooca dimuqraadiyadeed ee
dalkeennu aanu fursad haboon siin shacbigu inay si madax banaan isugu abaabulaan qaabab u suubban
inay kaga jawaabaan tallaabooyinka iyo xeeladaha siyaasadeed ee garabyada hogaaminta talada dalka
ku hirdamaya. Sidaa darteed, inta aanad si dhib yar u aqbalin ballanqaadyada horumarineed ee ku
ladhan ololayaasha ay dabayshoodii soo fool yeelatay waxan ruux kasta oo degmada Gabiley ee lagu
naanayso Gobolka ka soo jeeda iyo guud ahaan reer Somaliland ka codsanayaa inay bilaabaan habab
cusub oo masuuliyiinta lagula xisaabtamo xilalka ay soo hayeen ama uu damacu immikaba kaga jiro si
ugu yaraan aynu wax u qiimaysanno hadhowna aan xigasho ka dhiganno. Nuqullada iyo falanqayn
buuxda oo miisaaniyadaha ahba ka daabaco www.homedemocracy.org.
ALLAAH MAHAD LEH
By: Mohamoud Abdi Mohamed:
yaldo001@gmail.com