Gabayga soo socda waxaa lagu magacaabaa Deris Bari waxaanu ku socdaa Reer Sool ama Beesha Dhulbahante. Gabaygu wuxuu ka koobanyahay 72 beyd waxaanu soo baxay muddo kadib markii la aasaasay Jamhuuriyadda Somaliland ee 1991. Beesha Sool oo wax ka aasaastay Somaliland ayaa haddana qaybweyn oo ka mid ah waxay ka qaybgashay aasaaaskii Maamulka Puntland ee la qabtay 1998 qabyaalad awgeed si ay u mijaxaabiso qaranimada Jamhuuriyadda Somaliland uguna wacad-furto qaybtii ay ka qaadatay aasaaskii Somaliland iyo la soo noqoshada gobanimadii June 26, 1960. Gabaygu wuxuu Beesha Sool ku eedaynaya cadaawad, wacad-fur, qabyaalad iyo dibindaabyo muddo dheer soo taxnaa oo ay ku hayso Somaliland iyada oo ku ximinaysa kuna xumaynaysa Beelaha Dhexe ay la wadaatgo: Taariikh, dal, xuduud, dhaqan iyo dawladnimo, waxaanu u sheegayaa in dantu ku jirto in si wadajir ah loogu midoobo dawladnimada, danta guud iyo wax-wada-qabsiga si horumar loo gaadho. Gabayga oo ah taariikh iyo waano waxa uu ugu dambaynta uga digayaa Beesha Sool nabsi-xumo aan la mahadin oo uga timaada dhibka iyo wacad-furka ay ku hayso dalkeeda iyo dadkeeda.
GABAYGA: DERIS BARI
Beelo derisa dad sokeeye oo, dano wadaagaaya
Oo tuhun ku kala deyranyo, dibin-salaan dhiiba
Dar Ilaahay baa loo galaa, xaajadood darane
Marki guurti loo dumay xujada, damal hadhweyn geedka
Oo muducigu doodiisa furay, deelka ka higaadshay
Dadow maqal dulmiga Deriska Bari, daya xumaantiisa
*********
Dal nimaad wadaagtaan taniyo, maalinta la duubi
Sooliyo Sanaag wada degtaan, duurka iyo hawdka
Darka ceelka nimaydaan is-hurin, daaqna wada goosta
Abtinimo ninkaa loo darbane, duuda ehelkaaga
Xididnimo nin dadab loo xidhxidho, dhaqanku waa doore
Oo haddana dareen qaba muxuu, dooni damiciisa?
*********
Sayidkii ninki daba dikriyay, daacad u adeegay
Beelaha wadaad dool ku yimid, dhaaxo ugu duulay
Oo durbaanka dhiillada ku tumay, deris ninkuu haystay
Damaacigu ninku aakhirkiis, dooxay ehelkiisa
Hambadiisa aan daafacee, duunyana u loogay
Xusuustiisu daranaa muxuu, dooni damiciisa?
Dalka gobolka lagu dhaato`e, Shiikha lagu duugay
Sanaag Bari nin dacalkeeda dega, dooda wada sheegta
Daandaansi door moodayo, damacu u qaaday
Dulmi uun nin taageerayoo, seegan danihiisa
Oo Isaaq dhibkiisuun dawara, doona xumihiisa
Oo degmada dagaal hurin muxuu, dooni damiciisa?
*********
Samanki Siyaad laga didee, oo dadba hub qaatay
Dulmigu ku maamulay arlada, dabargo`uu doonay
Islaamnimo ninkaan ila damqane, derisna aan xeerin
Oo ciidan igu soo dumee, daw kasta igaaday
Doc ka weerarkii igu dilee, dakharna ii geystay
Ugu deeqay nabadweyn muxuu, dooni damiciisa?
*********
Taliskii markii uu dumee, oo dad kala guuray
Oo Kismayo Daarood u qaxay, doonta kala boobay
Kiiniya xeryaha loo dadbee, duumo ku haleeshay
Adigoo darxumadii qaboo, dakharku uu muuqdo
Ogaadeenka Gaarisa degaa, kuuma diir-nixine
Damqashada anaa roon muxuu, dooni damiciisa?
*********
Ina Yuusufkaa Mudug degee, duufshay gobolkiisa
Dawladnimada sheegtee dadkuba, yaabay damiciisa
Oo dalkuu degaankiisu yahay, diidan taladiisa
Qaarba difaacoo u raran, doonyana u meera
Jundi baaska weligoodba diran, waad ku durugteene
Doolaalo waa damac muxuu, dooni damiciisa?
*********
Hadaad tebeyso Daarood dal kale, wehelna aad dooni
Warsangeliba waynala degaa, waana deriskaaye
Kala sooca daa oo midnimo, geli damiirkaaga
Qabyaaladi horay noo dishoo, diiftu nagu taalle
Magane dib yaan loogu noqon, dumiso weyaane
Danta guud haddaan rabo muxuu, dooni damiciisa?
*********
Israacii ninkaa ila degee, daadku ila qaaday
Gobonimo la duudsiyay ninkaan, wada dabayl raacnay
Oo midnimada duminteed ogaa, duulki kala gooyay
Oo haddana markale dawladnimo, dooni inuu loogo
Xin Dhulbahante ila doonayaa, diirsataa Xamare
Dawlad gaara ila lihi muxuu, dooni damiciisa?
*********
Dunidan la soo koobayee, Maars lagu duulay
Dayaxyada samada loo diree, wararka duubaaya
Oo wadajir lagu doogsadee, lagu dakaynaayo
Daa`iro ninkaa ila rabee, dabinka uun qoola
Dibindaabi Somaliland, dawlad kale sheegta
Midnimaa na doojine muxuu, dooni damiciisa?
*********
Dal barwaaqo khayraad badeed, dalagyo beereedka
Dekadaha u furan ganacsigiyo, duunyo laga dhoofsho
Macdan dihin shidaal noocyo badan, daafta wada jooga
Wanaagaa ninkaa laga dedee, ee dal kale doona
Oo daawadii igu furee, weli dantii moogan
Qawad daran hadduu qabo muxuu, dooni damiciisa?
*********
Samihiis nimaan doonayaa, tayda duminaaya
Nabsi daahay duul waa helaa, oo duleed imane
Goortu derbiga soo jabsado, waa dubbe Ilaahe
Mar haddaan ka digay oo nabsiga, daahir ugu sheegay
Oo duqiyo culimiyo waxgarad, wada dareensiiyay
Doorashada xumaan iyo samaan, Eebbow deriskaa leh
*********************
Dhammaad
Gabayga Waxaa Curiyay: Ibrahim Hassan Gagale
Taariikhda Gabayga: 2000