Waa suโ,aal uu isweydiinayo qofwaliba , xataa dadkii usoo halgamay dib ula soo noqoshada dawladnimada jamhuuriyada Somaliland ayaa marka aad la sheekaysato 90% saluugsan xukuumadihii kala dambeeyey iyo hab-dhaqankooga siyaasadeed.
Dawladnimada waa heshiis bulsho ( social contract ) loogu talogalay in dadkii heshiiskaasi dhigtay iyo dadkooga mustaqbalka in ay ilaaliso , adeeg dawladnimo siiso , horumar dad iyo dalba laga hello si isku wada mid ah iyaga oo aan lagu kala sad bursanayn isir , abtirsiin iwm.
Si loo hello arimahani aynu soo sheegnay dhamaantood waxa aynu sameysanay dastuur iyo xeerar lagu dhaqmo si aan jidka iyo yoolka umada iyo ka qarankuba meesha uga bixin , dastuurkaasi oo ay ku suntan yihiin xuquuqaha iyo waajibaadka muwaadiniinta jamhuuriyada somaliland .
Jamhuuriyada Somaliland oo soddon jirsatay lagama hayo ujeedooyinkii iyo waxii loo sameeyey qaranka jamhuuriyada Somaliland,ย wadadii lagu helayeyna lama hayo marka aad eegto hab fekerka iyo dhaqanka siyaasadeed ( political culture) jira , waa arin laga murugoodo runtii qofkasta oo damiir lihina ka damqado.
Waxa aan is leeyahay in aynaan helayn dawladnimada aynu rabno ee seeskeedu yahay maamul wanaaga , dhibirsanaanta , waxtarka iyo dhugo nuglaanta dadkeega si ay uga helaan waxii ay u sameysteen ilaa aynu habka fekerkeena iyo wadada siyaasada ee qodxaha badan ee aan meelna ina gaadhsiinayn ka baydhno.
Dhibta maanta taagani maaha hogaanka qaranka iyo dadka uu xushay , ee waa seeska siyaasadeena ayeynu ku fadhiisinay qabiil inaga oo og in aan qaranimo iyo qabiil meel wadagali karin .
sidoo kale waxa aan inoo dhisnayn hanaan wanaagsan ( system) dawladnimo oo adag , waa sababta xeerarka dalka looga dhigtay la joojiyaana banaan la jiifiyaana banaan , ee lagu shaqeeyo doonista hadba dadka inta kooban ee talada hayaa sida ay jecel yihiin , kaasina wax ina wadaya maaha.
๐๐ค๐ค๐ง๐ข๐ ๐๐ฎ๐๐ฎ๐ฃ๐ช ๐๐๐ก๐๐ฎ๐ฃ๐๐ ๐๐๐ฌ๐ก๐๐๐ฃ๐๐ข๐๐๐ ๐๐ฎ๐ฃ๐ช ๐ง๐๐๐ฃ๐ค ?
Waxa aynu helaynaa marka uu seeska iyo yagleelkeedu ka badqabo qalooc iyo wax waliba oo dulin ku ah dawladnimada oo aynu raacno ujeedooyinkii aasaasiga ahaa ee aynu u sameysanay dawlada iyo waxa ay dhigayaan shuruucda dalku tusaale ahaan ;
1- Xisbiyada/ururada siyaasada waxa aynu u sameysanay in aynu qabyaalada kaga baxno oo dadku aragti iyo afkaar siyaasadeed isku raacaan , ma haynaa maanta ?
2- Waxa aynu u sameysanay in ay dawladnimadu ilaaliso qiyamka iyo dadnimada sharafteeda oo raacno in diinta iyo dhaqanka suuban ee umadnimo ay lagu socdo, ma haynaa maanta ?
3- waxa aynu u sameysanay in ay dadka jamhuuriyada Somaliland walaalayso oo u cadaalad sameyso , ma haynaa maanta ?
4- Waxa aynu u sameysanay in qofwaliba xaqiisa iyo xuquuqdiisa dastuurka iyo xeerarku u damaanad qaadeen uu helo , hadii ay tahay mid nololeed , bulsheed , dhaqameed , diimeed iyo mid siyaasadeedba , ma haynaa maanta ?
5- Waxa aynu u sameysanay in dadku isku mid ahaado oo waxa dadku wada leeyahay aan in koobani ku gaadhin barwaaqo iyo badhaadhe gaar ah iyaga oo dadkii kale haraad iyo gaajo hayso , ma haynaa maanta ?
๐๐๐ญ๐๐ฎ๐ฃ๐ช ๐ ๐๐๐ ๐๐๐ญ๐๐ฎ๐ฃ๐๐ ๐๐๐ฆ๐๐๐๐๐๐๐ ๐๐ฎ๐ค ๐๐๐๐๐๐๐ฉ๐ค๐ค๐ฎ๐๐ฃ๐ ๐ ๐๐๐๐ ๐ฉ๐๐๐๐๐ฃ ?
Waxa aan qabaa in umadani u baahan tahay hogaamiyeyaal siyaasadeed oo u jeexa jid wanaagsan oo mustaqbalka dadka jamhuuriyada Somaliland ee hada jooga iyo kuwa iman doonaba bad-baadiya.
Siyaasadu waa seeska nolosha aadamaha sababta oo ah waa dejinta qorsheyaasha hada lagu shaqeeyo iyo kuwa mustaqbalka halka laga gorfeeyo , waa habka adeeg iyo isku filaansho umadeed loo sameeyo.
Siyaasad wanaagsan ayaa umadeeda gaadhsiisa waxbarasho wanaagsan,ย caafimaad wanaagsan,ย biyo iyo dhamaan baahiyaha aas-aasiga ah ee umadi u baahan tahay,ย waxaana ay ku iman kartaa uun laba sababood ;
1- Alle swt oo hogaamiye wanaagsan inaga soo dhex saara oo inaga saara xiligani adag iyo waayahan tiiha badan leh.
2- Iyo dadkeena oo wada hagaaga kana baxa qoqobka , qabyaalada iyo wax badan oo aan dan inoo ahayn oo dalka iyo dadkiisaba halkaasi dhigay.
Somalidu waxa ay ku maah-maahdaa raqba waa ku rageed e , Saban walba dadka inta joogta ayuun baa ku suntanaan doonta , markaa akhriste waxaa ina saaran masuuliyad wadareed hadda iyo mustaqbalka dambeba isugu jirta ee haloo kaco dalka.
QALINKII; Mohamed Abdi Jama (Dhimbiil Mohamed)