Taariikhada hore u soo jirka ah ee Dadka Awdal degan waa mid sal iyo raad ku leh gabi ahaanba Somalia
Waxaan halkan salaan qiimo leh uga soo gudbinayaa akhristayaasha
sharafta leh ee ku xidhan warbaahinta ku hadasha afsoomaaliga intaas
ka dib hadaan u soo daa dago dulucda maqaalkayga oo ah halka ay
qabyaaladu inaga gaadhay hadaan nahay dadka soomaaliyeed gaar ahaan
waxaan maanta awooda saarayaa gobolka Awdal.
markaan dib u raacno taariikhda dhaqameedka reer Awda(lHalkan Ka Akhri
Taariikhda Reer Awdal) waxa ay ahaayeen umad soo jirtay qarniyo aad u
fog kuwaas oo u badnaa xoolo dhaqato reer mi’i ah iyagoo ay ku yarayd
in ay guur guuraan sababtoo ah dhulka ay daganaayeen ayaa ahaa dhul
aad u barwaaqo badan dhinac kaste marka aad ka eegtid waxa ay ahaayeen
umad ay u dhamaystiran tahay wax walba oo uu u
baahan yahay qof in uu
helo.
Taariikhada hore u soo jirka ah ee Dadka Awdal degan waa mid sal iyo
raad ku leh gabi ahaanba Somalia gaar ahaan Qaybta Gobolada Waqooyi
Halkaasi oo ah meesha sida rasmiga ah ay degan yihiin.
Hadaba dadkani waxaa lagu magacaabaa dad matali kara bulsho weynta
Somaliyeed qaybaheeda kala duwan, waana dad kasbaday arintaasi qaybo
badan oo udub dhexaad u ah qaybaha bulshada oo ay ka mid yihiin
(dadnimo la dhaqan, Aqoon, Waayo aragnimo iyo xeeldheeri).
Reer Awdal waa dadkii ugu horeeyay ee madaxtinimo Soomaaliya ka
sameeya taasi oo ahayd Boqortooyadii (Ifad/ Adal Empire) oo ay
fadhiisimaheeda ugu waa weyn ahaayeen Gobolka Awdal, waa meesha uu
magaca Awdal ka yimiday.
Gobolka Awdal waxaa uu ka tirsanaan jiray duulimaadkii Ingriiska,
waxaanu ahaa gobolka Awdal halkii ugu horaysay ee uu ka soo galo
Ingiriisku markii u soo dagayay Somaliland ama gobolada waqooyi ee
Somalia.Madashii ugu horaysay ee qorshaha ugu jirtay in uu dego waxay
ahayd Magaalada Saylac oo markaasi hoos iman jiray ismaamulka Adal
Empire.
Hadaba dadka degan gobolka Awdal waa dad aan lagu aqoon in ay
qabyaalada ku dheereeyaan maxaa yeelay haday qabyaalada ku talax tagi
lahaayeen halka ay maanta joogaan may joogeen.
aan ka soo qaadano markii la samaynayay Somaliland 1993 waxa la
fadhiyay Borama mudo gaadhaysa 6 bilood hal erey ama hadal ka soo
yeedhay oo ah in ay qabyaaladeeyaan walaalahooda martida u ah ee u
dhiibtay in ay hogaaminayaan ma jirin.
aan u gudbo magaalada Borama oo ah caasimada gobolka Awdal waa magaalo
marka ay dadku maqlaan niyadooda ku soo dhacda labo shay oo kala ah
Nabadgalyo iyo Aqoon.
Daliilka ah in Borama ay ku talaabsatay horumar iyo nabadgalyo waxa
aan ka soo qaadan karnaa maqaal ku qornaa joornaalka ka soo baxa
caasimada Kenya ee Nairobi lana yidhaahdo Daily Nation uu kaga
sheekeeyay horumarka iyo nabada ka jirta magalada Borama isagoo ku
sheegay in ay tahay magaalada ugu amniga badan geeska Afrika(Halkan Ka
Akhriso Maqaalka) isagoo sii wata hadalkiisa waxa uu sheegay in dadka
Soomaalida wax bartay ay ka yimaadeen gobolka Awdal, dadka haysta
shahaadooyinka ugu sar sareeya Soomaalidana ay 90% yihiin dadka degan
gobola Awdal.
Hadaba Maxaa ay tahay sababta aan imika u aragno saan saan
qabyaaladeed oo ka soo ifbaxaysa gobolkeena Awdal.
dadka qaar ayaa waxa ay tilmaamayaan in ay sabab u tahay
shaqaaqooyinka ka jira gobolka maalmihii la soo dhaafay halka ay
qaarna u arkaan in ay soo bilaabantay xiligii lagu jiray in magaalada
Borama lagu soo dhaweeyo Ugaas Abdirashid Ugaas Rooble Ugaas Doodi.
sida aan filayo idinkuna aad ila qabtaan weli dadka degan gobolka
Awdal waxa ay u bisil yihiin in ay aayahooda ka tashadaan iyagoo
xeerinaya dhinacyo farabadan.
aan jaleecno hadaladii ka soo yeedhay suldaan Abubakar Cilmi Wabar.
Suldaan Wabar waa shaqsi aan anuu si dhab ah u aqaano mana doonayo wax
aan ahayn in uu dhalinyarta aan ka midka ahay waxa ay beri la kulmi
lahaayeen uu u sii gogol xaadhayo uuna jecel yahay in ay dhalinyarada
gobolkan ku nool ka helaan waxa ay sharciga u lahaayeen mana rabo wax
dheeri ah.
odayada aan taladooda ka dambaynaa waa udub dhaxaadka nabada ay reer
Awdal ku faanaan iyaguna waxa ay dhawrayaan in wixii la ilaalinayay
mudada dheer ee ahayd nabad galyada aan ugu faano qayrkayaga ee looga
yimaado meel walba oo ay somalidu dagto ayna ku bur burin si dhayal ah
oo aan laga fiirsan iyagoo ku doodaya in arin marka la gaadhayo loo
baahan yahay in la isla ogaado oo nina uu dhiishiisa buuxsanin iyadoo
aan la ogayn.
waxa aan guntii iyo gebo gabadii leeyahay dhalinyarada iyo wax garadka
reer Awdal in aan sidii la inagu yiqiinay ee ahaa wadatashiga iyo isku
tanaasulka aan muujino oo wixii inaga hor imanaya aan iska qabano.
ugu dambayntii waxa aan hadalkayga ku soo koobayaa in wanaaga iyo
tixgelinta reer Awdal yahay waxa ay Somaliland ku dhisan tahay
ciidamada la keenay gobolkana ay uga lexe jeclo badan yihiin nabada ay
leeyihiin waan ilaalinaynaa.
WA BILAAHI TAWFIIQ
Abdirashid Abdi Jama (rashka)
Free Journalist
Borama Awdal –