JABUUTI(W,N)-Xaflad lagu Qabtay Magaalada Jabuuti Maanta Oo ay taariikhdu tahay 20 January 2020, kana qaybgaleen Ra’iisal-wasaaraha Jabuuti Md. Cabdiqaadir Kaamil Maxamed, xubno ka mid ah Golaha Wasiirrada Jabuuti, saraakiil ka socday qaar ka mid ah shirkadaha isgaadhsiinta Soomaalida, Kenya, Jabuuti iyo qaar kale oo ay ka mid tahay shirkad la yidhaahdo Subcom, ayaa lagaga dhawaaqay in si rasmi ah loo daah-furay hannaanka xadhkaha isgaadhsiinta badda la hoos marinayo (DARE1 Submarine Cable), kaasoo ay hindisihiisa iyo maalgelintiisaba ay leedahay dowladda Jabuuti, iyadoo ay ujeedadiisu tahay in lagula dagaalamo dhaqaalaha dalka Jamhuuriyadda Somaliland, gaar ahaan shirkadda  isgaahsiinta ee waqtigan sida weyn uga shaqaysa degaannada Somaliland.

Agaasimaha Shirkadda Jabuuti Telecom Mr. Maxamed Casoowe Buux oo halkaas ka hadlay, ayaa faahfaahin ka bixiyey ujeedooyinka ay dowlad ahaan ka leeyihiin dhismaha xadhkaha isgaadhsiinta badda,hoosteeda la marinayo , waxaannu yidhi; “Xadhigan waxa maalgashaday Jabuuti ayaa inta ugu badan leh oo 89% waxa saamigiisa iska leh Jabuuti, laakiin Somtel ayaa iyaduna nala qayb gashay, laakiin xadhiggan isgaadhsiinta badda waxa iska leh Jabuuti oo shirkadi ma laha, saamiyada maalgashigiisuna cid walba way u furan yihiin (open access) oo waxa weeyaan maanta haddii ay shirkad ku taal Xamar ama ku taal Hargeysa ama ku taal Kenya ama ku taal Ruwandha (Rwanda) ay tidhaahdo; ‘in aan qayb ka iibsado ayaana doonayaa DARE 1 oo aan maalgashado.’ Waxa aannu leenahay ahlan wasahlan oo wuu u furan yahay.”

Xubno ka mid ah Golaha Wasiirrada dalka Jabuuti oo iyaguna halkaas ka hadlay, ayaa sheegay in xadhiggan badda hoos maraya loogu talogalay in la sii mariyo magaalooyinka waaweyn ee ku yaal xeebaha dalalka bariga Afrika, ilaa laga gaadhayo magaalada Mambasa ee dalka Kenya, isla markaana uu qayb ka qaadan doono isku-xidhka dhinaca isgaadhsiinta bulshooyinka dalalka Geeska iyo Bariga Afrika, iyagoo ku dooday in mashruucani uu faa’iido weyn oo dhaqaale u yahay dowladda Jabuuti, taasoo muujinaysa uu yahay mashruuc lagu hagar-daamaynayo horumarinta xadhkaha isgaadhsiinta badda hoos mara ee ay dalka Jamhuuriyadda Somaliland ka hirgelay.

Sida ku cad macluumaadka kala duwan ee laga hayo dhismaha xadhkahan  badda la hoos marinayo, waxa ay dowladda Jabuuti leedahay saami dhan 89%, halka saamiga soo hadhay oo dhan 11% qudhana ay wada leeyihiin shirkadu saamiyo cad-quudheed ah laga siiyey oo ku jira dalladda DARE consortium, kuwaasoo kala ah;

TELESOM KENYA – 8% Boqolkiiba

Somaliland Somtel-4% Boqolkiiba kaasi oo Somaliland ku noqonaysa mid ku ah duulaan ganacsi oo food saaro looga dhiganayo magac uyaal shirkad aan wax awooda ku lahayd sida ay dawlada jabuuti ku cadaysay sida loo Kala leeyahay saamiga xadhiga badda ee Dare1.

Hore, waxa loo sheegay oo suuqa la soo geliyey hadal ah in Shirkadda Isgaadhsiinta ee Somtel ku leedahay  saami dhan 40% ku leedahay xadhkahan badda la hoos marinayo ee ay dowladda Jabuuti samaysatay, iyadoo ujeedada laga lahaana ay ahayd in lagu siro bulshada reer Somaliland, si loogu guulaysto in xadhkahan Dare 1 la soo mariyo badda Berbera, balse sida uu caddeeyey Maareeyaha Shirkadda Isgaadhsiinta Jabuuti Mr. Maxamed Casoowe Buux, waxa shirkadan saamiga ugu ballaadhan oo ah 89% iska leh dowladda Jabuuti, taasoo meesha ka saaraysa borobogaandihii hore loo faafiyey ee ahaa in Somaliland ay leedahay 40%, waxaanna imminka la ogaaday in Somaliland laga  leedahay saami faro-guudkii ah oo dhan 4%, waxaannu yahay qorshahan ay Jabuuti wadato in lagu cuno-qabateeyo bulshada Somaliland, sidoo kalena lagu curyaamiyo xadhkaha isgaadhsiinta Somaliland ee sannadihii u dambeeyey  sida fiican uga shaqeeyey dalka Somaliland.

Fiiro Gaar ah: Dagaalka dhaqaale ee isgaadhisiinta ee dawlada Djibouti soo abaabushay oo an lagu soo casuumin Dawlada Somaliland taasi oo lagu cadeeayay Mapka DARE 1 wuu xadhigani soo mari doono marin biyooydka istartajika ah ee Somaliland taaso oo xaq u siinaysa Dawladkasta oo marin biyoodkeeda la keenayo ay xaq u leedahay inay hesho 100/50, ay imikana dawlada Djibouti ay leedahay 100/89.

Sikastaba ha ahaatee waxaa laga war sugidoonaa mawqifka ay xukuumada Somaliland ka qaadato qorshaha jabuuti iyo ogalaashaha cida bixisay in ay bada berbera keento xadhiga viperka.

WAJAALENEWS DESK

HARGEISA OFFICE