Gogol-dhiga ujeedada nuxurka khudbadaas oo u qaabeysneyd afar-qodob, waxaanu yidhi:- Aftida Distoorka loo qaadayo ee aynu sugayno in ay dhowr iyo tobanka cisho ee innagu soo aadan inay ka dhacdo dalka Jamhuuriyadda Somaliland oo dhan.

Nidaamka Dimuquraadiga ah ee aynu qaadanay waxa uu yahay iyo sida uu u hir’gali karayo, Somaliland iyo Soomaaliya dalkii la isku odhan jiray mar, maanta maaha ee mar walaaladeen ahaa waxaynu isku hayno iyo marinka garteena iyo ka hortaga gardarada ay maalin walba c/qaasim iyo ragiisu goor iyo galab ay inagu hayaan, Caalamku siduu u daawan  jiray, waxay  faqash dadkan iyo dalkiisa ku sameynaysay ee aanay dowlad  qudha ama nin qudha oo madax ah ama qaramada midoobay ee xaquuqda Bini’aadmiga ka masuulka ahi, aanay mar’qudha caddaalad-daradii la’ inagula kacaayey, xasuuqii, dhacii iyo boobkii la’inagu hayey, aanay mar’qudha daadafeynin ama canbaaraynin ama aanay eray qudha oo kulida ka odhan, ka daranee xabaalihii jamaaciga ahaa ee ay  kumanaan iyo kumanaan Qof, Odayaal iyo hawl yari lagu dilay ku Aasnaayeen, Qaramada Midoobay iyo Bulshada Caalamku ee kaleba ay ina diideen, inay arkaan oo ay ogaadaan oo ay wax ka qabtaan waxa meeshaa ka dhacay.

Ka dibna, waxa uu araartiisii ku bilaabay oo uu yidhi: Wallaalayaal, arrimahaa aan idin kala hadlay ee aan sheega intaanan ugalin, inaan wax idinka idhaahdo, arin aan filayo inaad maanta aan tabay’saan, arinkaas oo ah maanta oo kale halkan waxa soo mari jiray, Ciidamo hubkoodii sita oo aad ka daawan jirteen, sacab badana u tumi jirteen, Ciidamadaasi soo maridoodu caado uma aha Caalamka intiisa badan, waxa bilaabay oo ku dhaqma oo qudha Dalalkii Shuuciga ahaan jiray iyo inta Digtaatooriyada, sidii Madax-weyne Af-weyn oo kale ah, Sababta loogu dhaqmi jirayna waxay ahayd laba.

-Ta hore Argagxiso iyo Baqa galin lagu sameeyo shacbiga loo madaxda yahay ee aan raali ka ahayn Dadka Madaxda.

-Ta labaadna waxay ahayd in Caalamka dibada ee cunfiga lagula nool yahay oo ku dhoola tusto Hubka la haysto iyo xooga la leeyahay,

Maanta inagu hadaynu nahay Qarankan Soomaaliland inagu is Argagixin mayno, Is Argagixis iyo baqe isku xukumimayno, waxaynu isku xukumaynaa, kala raali ahaan iyo isu-maqnaan iyo isku adeeg   iyo walaalnimo iyo wanaag inaga dhaxeeya ayeynu isku xukumaynaa, markaa uma baahnin inaynu shacabigeena xoog soo dhex-marino suuqa soo marino oo aynu u tilmaano waxa haysan kara haday dowladooda ka hor-yimaadaan, waxa aynu ku dhisanahay oo ay Dowladan Dimuquraadiga ee Soomaaliland ahi ku dhisan tahay, inay iyadu shacabkeeda ka baqato,oo wuxuu doonayo yeesho, oo wuxuu ku raali noqonayo ku kacdo, oo ay ahaato tii ay iyagu Garab iyo Gaashaan u ahaan lahaayeen, maaha tii ay Argagxiso iyo Baqe iyo car’ila hadal lagu wadi lahaa, markaa arin kale ayaa  jirta iyana oo aan u baahneyn iyana inaynu suuqa soo marino Ciidamadeena, waxay tahay  Taasi Ciidamdeenu waxay xoog iyo Muruq iyo Macdan iyo Maacuun hayaan, Maalinta la is horroro ee la isugu yimaado Gollaha Qaran ee la is dhafoor’taabto.

Waxa uu xusuustay gudoon wacan, waxaanu yidhi:- Walaalayaal, Sacabkaa waxaan ka jecelahay in la idhageysto oo la fahmo waxaan leeyahay, ma’nihin Dadkii Af-weyne Durbaanada u tumi jiray ma’hayno habkiisii, waxaynu haynaa hab la isku-Af-garto la is Fahmo la is Wacdiyo, kaasaa maanta qiimo leh, Nin madax ah oo sacab loo tumaa qiimo uu leeyahay majirto.

Isla markaana, waxa uu dib ugu laabtay hadalkiisuu, waxaanu yidhi:- Sababta aynaan u soo marinaynin maanta iyo wixii ka danbeeyaba ciidamadeena, waxay tahay maalinta loo baahdo ciidamadeenu ku dagaalamaan dhulkeena, oo ay cadow ka diffaacaan, maalintaasay goobta sharafka ee la isku horrorayo, ay keeni doonnaan waxay xoog hayaan,  in suuqa laga sawirto, oo laga tirsado kow iyo laba la yidhaahdo marabno, ma suura galayso, ninkii ina damacsani ha ku soo talo galo, wax aanu og’eyn xooggeena iyo xadhigeena iyo xamaasadeena asagoo maalintaas oo qudha uu inaga horyimaado ku nixi-doonna oo ka fajaci doonna,  oo ka warreeri doona,  oo ay ka lib’heli doonnaan.

Ka dibna, waxa uu u soo degay dulucda hadalkiisii, waxaanu soo qaatay Aftida qaranka loo qaadayo, waxaanu yidhi:- Waxaan u dhaafayaa taas arintii aftida, ma’aannan fahmin, dadka diidan Aftida  waxa ay uga jeedaan diidmadaasi, maan fahmin, maaha Aftidu arin annaga iyo dowladda maanta dhisani ay soo saartay, ama soo bilowday, waxay ku sinayd 1991-kii shirkii Burco lagu qabtay ee lagu go’aamiyey inay Somaliland la soo noqoto madax-bannaanideedii.

Dal iyo Qarantoona ma jiri karo asagoon Dastoor lahayn, Dastoorna ma dhaqan gali-karro illaa shacbiga uu dastoor u yahay ay ansixiiyaan oo uu dastoor uu ka dhigto, guudka la idin kama saari karro wax-aydaan ogolleyn, wax idinku dastoor ka dhigataan oo qudha ayaa Dastoor idiin noqon kara.

Waxa uu ka jawaabay oo uu tusaale u soo qaatay war lidi ku ah sameynta Dastoorka qaranka oo uu maqlay, waxaanu yidhi:- Waxaan ka maqlay, warrar Burco inagaga imanaya inay niman waddaado –sheeganayaa innay yidhaahdeen Quraankaa noo Dastoor ah, oo Dastoor kale looma’baahna, waxaan idiin soo jeedinayaa oo aan idin tusayaa.

Caalamka Somaliland oo qudhi Muslim ma’aha, dowladdo badan oo waliba guuna oo muddo soo jiray oo muslim ah ayaa jira,  kuligood  mid waliba Dastoor ay ku dhisan tahay qaranimaddoodu ayey leedahay, inta baddan sida Dastooradaasi qeexayaan, ayuu keenuna qeexayaa, inay Diinta shacbiga Dastoorkan sameystay ay tahay Islaam, sharciga aan shareecadda Islaamka waafaqsaneyn ama sunihii Nabigeena (CSW) aan ku taxnaynina ka hirgalin Dalkaa Muslimka ahaa ee Dastoorka sameysanaya, sidaas ayaa dastoorkeenuna ku dhisan yahay Diinta xaniifka ah iyo sharreecada Muxamadiga ah (CSW), taas uma arko ay wadaaddadu ku hadlayaan inay tahay arrin Diin ku dhisan, waxayse tahay siyaasad loogu gabanayo Diinta ayadoo ay gaf ku tahay sharreecada iyo Qur’aanka iyo Diintii uu Alle (SW) innoo soo dejiyey, waxaan leeyahay Nimankaas Diinta sheeganayaa Juhallo weeye, wax ay Diinta ka yaqaaniin ma jirto.

Wuxuu Alle (SW) inoo sheegay in Diinta, maalin maalmaha ka mid ah wakhti la gaadhi doono, oo Diin oo’dhan faydi doonto, oo bani’aadmigu iyada u soo noqon doonto, maaha waxa lagu gaadhayaa taas,  ee ay diintani diinta caalamka u noqon doontaa, ma’aha gantaalada Binu’laadin uu caalamka ka qarxinaayo iyo Beenta ay Burco iyo Berbera iyo Boorama iyo Hargeysa ragga ganbo cad qaatay, xaaraan kaga soo gurtaan carabta oo ay yidhaahdaan agoon iyo Dad baahan baanu u geynaynaa, oo dabadeedna bakhaaro dhigtaan oo ku baayac mushtareeyaan, maaha kuwaas, kuwa Diintan cirka geyn doonna ee caalamka ku fidin doona, ma’aha kuwaasi, Quraankan Illaahay inoo soo dejiyey, oo ah kalimadii wixii jiray iyo wixii jiri doonna, wixii jira maanta, intaba kii yaqiinay uu soo qoray, Quraanka markaynu caalamka fahamsiino, ee aynu tusno, inuu yahay runtii kalimadii Illaahay u soo dejiyey inay caalamkan iyo banni’aadamkiisa iyo Adoomahiisa gaadhsiino, maalinta aynu taas caddeyno ee caalamka aynu tusno, ayaa Buugg wall oo kaleba baybal iyo tamuud iyo mid walloo kaleba, kan la isugu imanayaa, waxaan leeyahay raggaas ma taqaaniin Quraanka aad ka been sheegaysaan, ii fasilla ma’garranaysaan, waxa ay tahay Aayadda Quraanka ah ee ah.

“Laa’uqsimu bimuwaaqici najuum, wa’inahu laqasamu low taclamuuna cadiiymun, afabihaadal xadiisu antu mud’hinuun, watajcaluuna risqakum anakum tuka dibuun, falowlaa idaa  balaqatul xulquum, wantum xiina idin danduruun, wanaxnu aqrabu ilayhi minkum wa’laakin laa tubsiruun, fa’amaa in kaana minal muqarabiin, farrowxu warrayxaanu wa janatul naciim, wa amaa inkaana min asxaabil yamiin fasalaamun’laka min asxaabil yamiin, wa amaa inkaana  minal mukadibiina daaliina fanusulun min xamiimin watasliyatul jaxiim, inahaada la’huwa xaqul yaqiin fasabix bismi rabikala cadiiym”.

Bal u soo noqo suurada kale ee ku jirta suuratul SUMUL, ……..La soco

Qoraa: Maxamed Faarax Qoti

mfqoti@gmail.com