Nabaddeey, akhristayaal, mar saddexaad iyo gorfayntii doodii saddexda guddoomiye xisbi, iyadoo aynu ku soo gaba gabayn doono qormadan, bal aynu eegno, muuqaaladdii xiisaha lahaa ee ay doodaasi gudbinaysay

5. Badheedhahii Faysal Cali Waraabe

Gudoomiye Faysal oo ah siyaasi muddo dheer siyaasadda ku soo jiray, kuna caan baxay muwaadinnimo iyo dal jacayl, inta badana ka hadla qarannimada Somaliland iyo sawirkeeda balaadhan, ayaa isagoo si cadho leh u falcelinaya yidhi, “Waar nimanyahow idinku doorasho ayuunbaad arkaysaane dalkan baylah baddan ayaa jirta, Nadgalyaddii khatarbay ku jirtaa inay faraha ka baxdana qarka ayay u saaran tahay, iyada oo dilalka  askarta loo geysanayo sii badanayaan, qaar shacab dilay iyo qaar dhexdooda saraakiishoodi laynayaba, arimaha bariga iyo galbeedka, turxaan saarka iyo saami qaybsiga gollaha wakiiladda, dalkan hadii aan maanta talo la iskugu iman , arimaha ina horyaala ee doorashadasaaasi ugu horayso aan la iskaga iman, oo aan wada tashi la iskugu iman si arimaha xasaasiga ah loo dhameeyo, oon la xalaalayn marka ugu horaysa waxaanu ku heshiinay, cid kursiga laga xigaa ma jiro marka muddo xileedka madaxwaynuhu dhamaato.”  dawladii dhagahay furaysatay iyadii waxba ma dhaqaajinayso, siyaasad arimo dibadeed ma leh, tu arimo gudeed ma leh, tu waxbarasho ma leh, tu Somaliya ma leh, waa la seexanayaa waana la soo toosayaa, socona mayso taasi, Guoomiyuhu wuxuu si wayn uga  dayriyay xaaladda dalka isagoo ku dhaaranaya inaanay jirin maanta maalin uu qarankani ka jilicsan yahay, oo looga baqasho badan yahay, 24kii sanadood ee la soo dhaafay.  “Haddii madaxwaynuhu naga madax adaygo dawllad kumeel gaadha ayaanu samaynaynaa, tii aniga iyo Axmed ku hanjabi jirnay ayaanu samaynaynaa, soo waxanu ka baryeynaa maaha waar aan tashano , wixii aynu ku heshiinay hala fuliyo, madaxwaynahaa odayga ah waxaanu doonaynaa inuu sharaf ku tago, oo sharaf wakhtigiisa ku qaato , oo doorasho wanaagsan qabto, lakiin waxaanu aragnaa inay dad dangaar ah lihi ku xeeran yihiin madaxwaynaha, oo qaranka aan tudhaale u lahayn.” Hadalkan gudoomiyaha oo bulshadu  u guuxday madaxana u ruxday,  uguna garnaqay in uu daw ku taagan yahay faysal, lexjeclona u hayo qaranka, mar haddii uu tanaasulaad badan sameeyay, in xukuumaduna aanay dhagaha furaysan ee ay xalka qayb ka noqoto, soona afjarto khilaafka siyaasiga ah, markale Faysal oo ku duraya Gudoomiye Muuse Biixi in aanay isaga iyo xisbigiisu wadda socon ayaa isagoo weeraraya yidhi:-

Muuse Biixi , abti adigu eed kuma lihid , waadigaa hadalkaagii ku daray inaydun kala qaaddeen xisbigii iyo dawladdii oo aad casri gaadheen, mar hadii ay dawladdii cirka martay idinkuna aad  dhulka ku hadheen, anaagaa la xisaabtami  dawladdaa cirka maraysa, oo runta u sheegi doona.

6. Garnaqsigii Muuse Biixi

Muuse isaga oo arrimo badan ifinaya, sidoo kalena wax badan ka gar naqsanaya ayaa doodiisa ku bilaabay, “Heshiiska xisbiyadda iyo xukuumaddu ay gaadheen , waxaan qabaa inaynu eegno wixii sharciga inooga suurto galka ah, gogosha anagaa fidinay,in la heshiiyo anagay dhib badan  naga soo  gaadhay, Cabdiraxmaan  Maxamed Abdillahi ciro, isagaa noogu dhib iyo hawl badnaa, akhirkii rafaad badan ka bacdi heshiis waa la gaadhay.waxa inoo dhiman in heshiiskii aynu gaadhnay meel marino inagoo isku dhan, maaha inaynu kala cadhoono, waxbaynu wada gaadhnay, danbaynu wada lahayn, danta qaranka ayaynu eegaynay, waxaynu ka hortagaynay go’aan sharci ah oo uu gaadhay hayadii qarankan ugu saraysay oo Guurtida ah. Runtii inagu (xisbiyada iyo xukuumadda) maynaan lahayn awood sharci oo aynu ku badalno ama ku joojino muddadaa ay guurtidu qabatay, waxaynu keenay ama heshiskeenu ahaa xal siyaasi ah, waxa ina hor taagan qodob sharci ah oo guurtidu inagu hor taagan tahay, qodobka 83aad ee dastuurku wuxu awooda kordhinta siiyay guurtida, maalintii uu Cabdiraxmaan  Ciro inaga cadhooday waxaynu isku haysanay , waar arintaa guurtida haynu ka qayb galino. Oo intaynaan go’aanka dibada u soo saarin aynu ka soo dhiraan dhirino guurtida, waa kii Cabdiraxmaan Ciro inagaga cadhooday,  adiguna Faysalow waadigii yidhi ka soo dhameeya idinku guurtida, haddaba guurtidii waxay la hor taagan tahay  xisbiyadii, dawladdii iyo madaxwaynihiiba dastuur sharciya ayaanu leenahay anagu, sharcigiina halkii ayuu yaalaa, Faysalow kaga dhalin mayno, cadho iyo hanjabaad,ee waayeelnimadii hore ee aynu wax ku waddi jirnay , iskuna qancin jirnay ayaa inoo danbaysa. Cabdiraxmaana waxaan leeyahay baarlamaanka adigaa u madax ah, sharcigana adigaa u badiya, awoodda madaxwaynaha , qodobka 83aad, ee dastuurka , ee uu guurtida kaga qaadi karo haddaad inoo hesho waa xal. Guurtidu waxay leedahay sharcibaanu wax ku goynay,awooddaan annagaa leh ee hala  raaco. Marwalba guurtidu waxy ku andacoonayaan oo ay leeyihiin, Waxa aad keenteen xal siyaasiya haddaad tihiin xisbiyadda ee maaha sharci mana yeelayno. Guurtidu waa odayaasheenii  cadhada waxa ka wanaagsan inagoo isku duuban inaynu xalka doonoo guurtida hor fadhiisano. Waxaan ogolahay inaynu wixii dhib ah ka wadda hadalno, inagoo u raacayna siyaabaha  sharcigu inoo siiyay, oo ah talo waddaag.”, Gudoomiye muuse oo habeenkan, marna garnaqsanayay, mar odayaynayay, marna hogga tusaalaynayay gudoomiyayasha xisbiyadda ayaa soo bandhigay dood hufan, oo ay ku dheehan tahay aqoon iyo karti. Haddaba shacabka inta badan faaqidayay dooda  ayaa iyagu u arka in uu muuse biixi difaacayo eed aanu lahayn, sidoo kale ay adagtahay in xal kasta oo uu la gaadho xisbiyaddu aanu midho dhalin, mar haddii ay xukuumadda iyo xisbigeeda lagu yaqaanay qaar kala socda. Su’aashaas oo dadbadan ka dhex guuxaysay, gudoomiyayasha mucaaridkuna ku dureen ayaa isagoo bayaaminaya wuxu yidhi:- ‘Horto midbaan   idin saxayaa, inaad tidhaahdaan dawladii baanu is haysanaa, xisbigiina heshiis ayaanu nahay, hurtu cidlaad cararaysaan, markaynu heshiino , haddii waxaynu ku heshiinay dawladu idinka  furi waydo, inaad hadashaan oo aad qaylisaan bay ahayd, wixii aynu wadnay oo dhanba way idin fuliyeen, waxa ugu danbeeyay kan madaxwayne ku xigeenku idin saxeexay.  Hadaba Inagu Cadaaladda haynu iska bilowno, odayaashii xisbiyadda iyo waddanka ayaynu nahay, Marka muddo korodh laga hadlayo, qodobka 42aad ee baarlamaanka loogu kordhiyo, farqadiisa 3aad, waxay dhigaysaa in loogu kordhin karo duruufo adag oo waddanku ku jiro ,kuwaas oo ah, dagaal baahsan, xasilooni darro gudaha ah, aafo dabiici ah oo culus sida dhul gariir, cudurrada faafa, abaaro culus, laba goor ayaa  cabdiraxman maxamed cabdillahi loogu kordhiyay, markaliya muu odhan waa khalad, eedaana lama soo qaado, oo waa loo kordhiyay lama yidhaa.

Gabgabaddii  Gudoomiye, Muuse biixi isagoo odayaynaya wuxuu u caqli celiyay labada gudoomiye xisbi mucaarid, isagooo xasuusinaya miisaanka ay qaranka ku leeyihiin, dhibkii iyo halgankii qaranka loo soo maray, iyo in qaranku u baahan yahay lexejeclo loona tudho,wuxuu sii raaciyay, abtigay faysal waxaan leeyahay, ‘raja la’aantaa afarta gees uu soo xidhay lama qabo, balse wixii dhaliil ah waa laga garabayaa, qaran curdin ah ayaynu nahay, xalkana aynu wada baadi goobno, hareerahana iska taagno’.

Habdhaca, dooda iyo garanacqsiga gudoomiye Muuse Biixi waxay muujisay, awooda, aqoonta, kartida, hoggaaminta iyo aftahnimadiisa, taas oo dadbadani la dhaceen doodiisa.

7. Gabo gabadda Falanqaynta dooda Iyo Aragtida Shacabka

Doodani, ayaa gabagabaddii muujisay, sawiro kale duwan, oo lagu sifayn karo, iyadoo doodo badan oo ka dhashay, aakhirkii ay isku wadda dhadhawaayeen hab aratiyeedyada kala duwan ee lagu cabiray.

Dooda, ayaa si wayn loogu kala gacan sareeyay, dhinaca soo bandhigidda dooda, aftahnimadda, waayo aragnimadda, aqoonta, khibradda iyo hoggaamintaba. Doodan oo gacanteeda sare ay lahaayeen Gudoomiye Muuse Biixi  Iyo Faysal Cali waraabe, waxay ku kasbadeen taageerayaal baddan, waxay fursad u ahayd bulsho badan oo ay ku adkayd inay kala xushaan xisbiyadda iyo  hoggaankoodaba.

Waxa iyaduna, doodaasi, iftiimisay xisbiyadda iyo siday  u kala dhisan yihiin , taas oo daaha ka fayday, xisbiyadda barnaamij siyaasadeedkooda iyo qaab dhismeedkooda taas oo ay ku kala dooran doonaan xisbigii ay taageeri lahaayeen.

Doodani oo si wayn filifaha la iskugu laabay, waxbadana lagaga dooday, ayaa muhiimada lagu saaray doorashooyinka, taas oo aan wax natiijo ah oo bulshaddu ku farxaan aan laga gaadhin, iyadoo iswaydiintu ahayn, in haddii gudoomiyaha guurtidu joogi lahaa , khilaafkaasi soo afjarmi lahaa doodana la isku qancin lahaa, maxaa yeelay, horeba saddexda xisbi iyo xukuumadu heshiis ayay hore u gaadheen.

Ugu danbayn, waxay doodani dirtay fariin ku socota madaxwaynaha, oo ah inuu talaabo qaado, isagoo dib guurtida dib xal uga doonaya, ama maxkamada sare ee dastuuriga ah u dubinaya, si looga baxo jahawareerkan siyaasadeed, oo keeni kara khal khal……………………………………………Lasoco………..

W/Q: Maxamed Cabdikariim